Innowacyjność w mikro- oraz małych i średnich przedsiębiorstwach produkcyjnych w Polsce. Raport z badania „Smart Industry Polska 2017”

10-05-2017

Ponad połowa polskich firm produkcyjnych z sektora mikro- oraz małych i średnich przedsiębiorstw w ubiegłym roku wdrożyła innowacje. Większość owych innowacji została zainicjowana przez pracowników, a kluczowym motywem wprowadzania nowych rozwiązań było sprostanie wymaganiom klientów. To najważniejsze wnioski z badania „Smart Industry Polska 2017”.

Innowacyjność jest współcześnie najważniejszym czynnikiem rozwoju społeczno-gospodarczego i bezpośrednio wypływa na konkurencyjność gospodarki. Jak wykazało badanie „Smart Industry Polska 2017”, zmiany technologiczne i produktowe stanowią ważny kierunek rozwoju MŚP, ponieważ aż 58,6% mikro-, małych i średnich firm przemysłowych wdrożyło innowacje w 2016 r. Zazwyczaj polegały one na wprowadzeniu nowego lub znacząco ulepszonego produktu bądź usługi (37,8% wskazań) albo wykorzystaniu zupełnie nowej lub udoskonalonej metody lub technologii produkcji czy też dostawy (32,7% wskazań). Im większa firma, tym innowacji było więcej. Najmniej zmian wprowadzały firmy małe, skoncentrowane na rynkach lokalnych i niedziałające na rynkach międzynarodowych.

Rodzaje innowacji wdrożonych w 2016 r.

Źródło: „Raport Smart Industry Polska 2017”, s. 28

Tomasz Haiduk członek zarządu Siemens Sp. z o.o.

Siemens dostrzega rosnący potencjał polskiego sektora przemysłowego, bazującego na ekspansji małych i średnich przedsiębiorstw, stopniowo przekształcających się w globalnych graczy. Pośród wielu branż w Polsce, które obecnie znajdują się na fali wzrostowej, należy wyróżnić motoryzacyjną. Powstało w niej wiele firm zakładanych zazwyczaj przez ludzi młodych, które wyspecjalizowały się w tworzeniu urządzeń przeznaczonych do produkcji krótkich serii lub nawet pojedynczych części samochodowych. Przedsiębiorstwa te nie są już start-upami - są małymi firmami inżynierskimi, które wykorzystały swoją szansę zaistnienia na rynku. Duże koncerny działające w branży zajmują się zwykle dostarczaniem rozwiązań na rynek masowy. Wejście małych firm z Polski w tę niszę zrewolucjonizowało rynek poddostawców. W krótkim czasie polskie zakłady produkcyjne wyrobiły sobie znaczącą pozycję w branży. Współpracujemy z około setką takich firm.

Automatyzacja i robotyzacja daje przewagę konkurencyjną

Według odpowiedzi respondentów technologią dającą największą przewagę konkurencyjną jest automatyzacja i robotyzacja produkcji. Jednocześnie w znaczącej części przypadków nowoczesne technologie w widoczny sposób przyczyniają się do poprawy funkcjonowania firm. Chodzi tu przede wszystkim o obszary: poprawy jakości oferowanych produktów lub usług (66% wskazań), zwiększenia wydajności (58,8%) czy efektywności produkcji (57,2%).

Technologie o najwyższym wpływie na konkurencyjność przedsiębiorstwa

Źródło: „Raport Smart Industry Polska 2017”, s. 52

Obszary wpływu nowych technologii na konkurencyjność przedsiębiorstwa

Źródło: „Raport Smart Industry Polska 2017”, s. 53

Nowe technologie wykorzystywane obecnie i do wykorzystania w przyszłości

Źródło: „Raport Smart Industry Polska 2017”, s. 40

Koncepcje wspierające zarządzanie produkcją wykorzystywane obecnie i w przyszłości

Źródło: „Raport Smart Industry Polska 2017”, s. 41

Wzrost kompetencji pracowników poprzez szkolenia, wzrost wydatków własnych na nowe technologie oraz zatrudnienie nowych pracowników z niezbędnymi kwalifikacjami to trzy najczęściej wymieniane sposoby wprowadzania i rozwijania nowych technologii.

Sposoby wprowadzania i rozwijania nowych technologii

Źródło: „Raport Smart Industry Polska 2017”, s. 46

Pracownicy są głównym motorem innowacyjności MŚP

W 37% przypadków do wdrożenia innowacyjnych rozwiązań i technologii dochodziło dzięki inspiracji powstającej w gronie pracowników firmy. Do wdrożenia innowacji produktowych najczęściej (77,9% przypadków) prowadziły prace podejmowane wewnątrz organizacji, chociaż w wielu przypadkach nie był to jedyny czynnik, dzięki któremu innowacja mogła zaistnieć. Znaczącą rolę w ich wdrażaniu (36,8%) odgrywał zakup nowego oraz ulepszonego sprzętu lub oprogramowania. W niektórych przypadkach (34,7%) wprowadzenie innowacji wynikało ze współpracy z kontrahentami. Współpraca z ośrodkami naukowymi to niestety bardzo rzadki rodzaj inspiracji przy wdrażaniu nowych technologii, metod produkcji lub zmian produktowych, ponieważ jedynie 13,7% respondentów wskazało na to źródło. Pozyskiwanie niezależnych ekspertów także było rzadziej wymieniane (23,2%). Zakupy licencji, patentów, praw autorskich, wzorów przemysłowych, znaków towarowych czy know-how, w wyniku których dochodziło do wdrożenia nowych produktów lub usług, to rzadkość wśród polskich MŚP – na ten środek wdrażania innowacji produktowych wskazało zaledwie 6,3% respondentów. Przyczyną tego może być czynnik związany z brakiem kapitału na rozwój.

Sposoby wdrożenia innowacji produktowych

Źródło: „Raport Smart Industry Polska 2017”, s. 31

Rola klientów w zwiększaniu innowacyjności MŚP

W 73,3% wdrożenie zmian było podyktowane koniecznością sprostania oczekiwaniom klientów. Niemal połowa MŚP (46,7%) miało wpisaną innowacyjność w wewnętrzną politykę firmy i jej misję, a 37% z nich zadeklarowało, że do wdrożenia innowacji doszło dzięki inspiracji pracowników firmy.

Czynniki wpływające na wdrażanie innowacji

Źródło: „Raport Smart Industry Polska 2017”, s. 34

Bariery innowacyjności MŚP

Poważnymi barierami, jakie napotykają firmy z sektora MŚP przy wprowadzaniu nowych technologii, wskazywanymi najczęściej przez właścicieli przedsiębiorstw, okazują się przede wszystkim trudności formalne i urzędowe. Na kolejnych miejscach znajdują się: ograniczone możliwości finansowania (33,9%), brak dostępu do wykwalifikowanych kadr (32,3%) czy obawa przed ryzykiem braku zwrotu z inwestycji (31,9%).

Respondenci, którzy jako barierę wskazywali brak zachęt ze strony państwa, zapytani o swoje oczekiwania dotyczące czynników, które zmotywowałyby ich do modernizacji i innowacji, prawie w połowie (47%) opowiedzieli się za tym, by pomoc ta miała wymierny, finansowy charakter.

Coraz trudniej o wykwalifikowanych pracowników

Modernizacja i wdrażanie innowacji wymaga odpowiednio wykwalifikowanych kadr. Przedstawiciele firm najczęściej, bo w 34% przypadków, twierdzili, że szczególnie poszukiwani są absolwenci szkół zawodowych, a więc wykwalifikowana kadra techniczna, zdobywająca już w trakcie nauki praktyczną wiedzę z uwzględnieniem specyfiki pracy zawodowej. Prawie tak samo poszukiwani są absolwenci politechnik i szkół wyższych. Tu również fakt zdobywania praktycznej wiedzy już na etapie kształcenia jest ważnym atutem dla pracodawcy.

Metodą na pozyskiwanie nowych kadr jest tzw. kształcenie dualne. Koncepcja włączenia się firm produkcyjnych w proces kształcenia zawodowego np. poprzez ofertę praktyk studenckich lub zawodowych, została przyjęta niemal jednogłośnie pozytywnie przez respondentów (93,6% wskazań) i aż 70,1% badanych opowiedziało się za zdecydowaną potrzebą takich działań. Pozytywne opinie na temat systemu kształcenia dualnego były jednolite w gronie wszystkich przedstawicieli firm, niezależnie od branży i wielkości firmy czy struktury własności.

Ocena potrzeby włączenia przedsiębiorstwa w proces kształcenia kadr

Źródło: „Raport Smart Industry Polska 2017”, s. 63

Udział przedsiębiorstw w kształceniu przyszłych specjalistów pozwala zdobywać wiedzę i umiejętności praktyczne dostosowane do wymogów i potrzeb przyszłych pracodawców oraz skraca okres adaptacji pracownika w miejscu pracy. Z perspektywy pracodawcy udział w kształceniu przyszłych kadr będzie odgrywać niebagatelną rolę w procesach przyszłej modernizacji firmy, zwłaszcza jeżeli uwzględni się fakt, że większość innowacji opiera się na działaniach prowadzonych wewnątrz firmy i dzięki kompetencjom pracowników.

Specjaliści kształceni z uwzględnieniem praktyk w firmach produkcyjnych, poszukiwani na rynku pracy

Źródło: „Raport Smart Industry Polska 2017”, s. 65

Uzupełnieniem pozyskiwania nowych kadr wykwalifikowanych do tworzenia innowacji są szkolenia obecnie zatrudnionych pracowników. To właśnie szkolenia (58,2%) są najważniejszym czynnikiem warunkującym wprowadzanie i rozwijanie nowych technologii w firmach.

Smart Industry

Smart Industry, podobnie jak Industry 4.0 (Przemysł 4.0), jest pojęciem, które obejmuje zjawiska związane z cyfryzacją gospodarki, a zwłaszcza przemysłu. Smart Industry opiera się na trzech filarach:

digitalizacji informacji, pozwalającej na stworzenie bardziej efektywnego łańcucha wartości i wydajniejsze zarządzanie procesami produkcji na wszystkich poziomach,
elastycznych i inteligentnych technologiach produkcji,
nowoczesnej komunikacji z wykorzystaniem technologii i możliwości współczesnych sieci pomiędzy uczestnikami rynku, systemami i użytkownikami końcowymi.

Informacje o badaniu

Badanie „Smart Industry Polska 2017” zostało zrealizowane w marcu oraz kwietniu 2017 roku dla firmy Siemens Sp. z o.o. pod patronatem Ministerstwa Rozwoju przez Instytut Kantar Millward Brown. Jest to druga edycja badania (pierwsza została przeprowadzona w 2016 r. wśród dużych przedsiębiorstw). W tegorocznej edycji badania celem było zebranie opinii przedstawicieli mikro-, małych i średnich firm produkcyjnych na temat adaptacji rozwiązań technologicznych w procesach produkcyjnych, komunikacyjnych i zarządzania informacją, a także identyfikacja barier w zakresie adaptacji innowacji.

W badaniu uczestniczyło 251 firm z sektora MŚP, prowadzących działalność na terenie Polski w branży przemysłu lekkiego i ciężkiego. Większość respondentów reprezentowała przedsiębiorstwa o charakterze rodzinnym, w całości finansowane przez polski kapitał (89,6%). Blisko 1/3 badanych przedsiębiorstw działa na rynku globalnym.