Postęp w zakresie cyrkularności systemu tworzyw sztucznych – raport Plastics Europe

04-04-2024

Najnowszy raport na temat cyrkularności branży tworzyw sztucznych w Europie potwierdza znaczący postęp w tej dziedzinie, ale i ukazuje wyzwania na drodze do osiągnięcia celów gospodarki obiegu zamkniętego. Polska – z dopiero tworzonym systemem kaucyjnym i niewydolnym systemem rozszerzonej odpowiedzialności producenta – pozostaje w tyle na tle średnich wyników europejskich, ale pilne działania zwiększające dostępność surowców cyrkularnych są niezbędne na całym kontynencie.

Cyrkularne tworzywa sztuczne stanowią obecnie 13,5% wszystkich tworzyw wykorzystywanych do produkcji plastikowych wyrobów i części w Europie – jak wskazuje najnowsza edycja wydawanego co dwa lata raportu stowarzyszenia Plastics Europe „Tworzywa sztuczne w obiegu zamkniętym – analiza sytuacji w Europie”. Tym samym europejski system tworzyw sztucznych jest w połowie drogi do osiągnięcia pośredniego celu wyznaczonego w mapie drogowej The Plastics Transition, który zakłada wykorzystanie surowców cyrkularnych w nowych produktach na poziomie 25% do 2030 r. Z raportu wynika także, że w Europie po raz pierwszy więcej odpadów tworzyw sztucznych zostało poddanych recyklingowi (w sumie 26,9%) niż trafiło na składowiska.

Dane dla Polski plasują się poniżej średniej europejskiej. W nowych produktach i częściach z tworzyw sztucznych 10,2% surowców pochodziło ze źródeł cyrkularnych. Poziom recyklingu tworzyw sztucznych w Polsce w 2022 r. wyniósł natomiast 21,2% (co odpowiada 542 tys. ton odpadów tworzyw poddanych recyklingowi). Mimo że poziom recyklingu w Polsce jest poniżej średniej europejskiej, to trend jest wzrostowy. W porównaniu z 2018 r. poziom recyklingu wzrósł o 8,7% – komentuje dane Anna Kozera-Szałkowska, dyrektor zarządzająca Fundacji Plastics Europe Polska, polskiego oddziału europejskiego stowarzyszenia.

Raport nakreśla jednocześnie kilka głównych wyzwań, które osłabiają cyrkularny postęp europejskiego systemu tworzyw sztucznych. Należą do nich m.in. rosnące (o 15% od 2018 r.) ilości odpadów tworzyw sztucznych poddawanych spaleniu z odzyskiem energii, podczas gdy spora część tych odpadów mogłaby trafić do recyklingu. W Polsce ten wzrost jest jeszcze większy i wynosi o 24% więcej niż w 2018 r. Tymczasem – jak podkreśla Anna Kozera-Szałkowska – branża recyklingu od lat boryka się z brakiem surowca. Bez pilnych działań pozwalających zwiększyć dostępność surowców cyrkularnych nie będzie można utrzymać obecnego tempa postępu i zrealizować ani odgórnych europejskich, ani oddolnych branżowych celów cyrkularności.

Z raportu stowarzyszenia Plastics Europe wynika, że w 2022 r. w Europie cyrkularne tworzywa sztuczne były produkowane z uwzględnieniem kilku źródeł surowca. Głównym z nich były odpady tworzyw przetworzone w recyklingu mechanicznym (13,2%), za 1% odpowiadały surowce pochodzenia biologicznego, a 0,1% pochodziła z recyklingu chemicznego. Dane pokazują także, jak wykorzystanie cyrkularnych tworzyw sztucznych różni się w zależności od sektora przemysłu. Największy popyt występuje w sektorze opakowań, budownictwie i rolnictwie. Na ich tle inne sektory, w tym motoryzacja i elektronika, pozostają w tyle.

Niezbędny do sprostania rosnącemu zapotrzebowania na cyrkularne tworzywa – w tym do osiągnięcia obowiązkowych celów w zakresie zawartości recyklatów zwłaszcza w branżach wymagających materiałów najwyższej jakości – jest rozwój recyklingu chemicznego jako technologii uzupełniającej recykling mechaniczny. Do podjęcia niezbędnych inwestycji w tym zakresie potrzebne jest prawne umocowanie tej technologii recyklingu wraz z modelem bilansu masy z wyłączeniem wykorzystania na cele paliwowe – podkreśla Kozera-Szałkowska.

Wśród niepokojących wniosków z raportu należy wymienić fakt, że udział Europy w światowej produkcji tworzyw sztucznych spadł z 22% (2006 r.) do 14% (2022 r.). Europa staje się w coraz większym stopniu zależna od importu, a jej zdolność do inwestowania w cyrkularność systemu tworzyw sztucznych i wspierania transformacji sektorów opierających się na tych materiałach słabnie. Europejski system tworzyw sztucznych jest zbyt duży, złożony i wzajemnie powiązany, aby jakakolwiek jego część mogła samodzielnie stworzyć konkurencyjną gałąź o obiegu zamkniętym i zerowych emisjach netto. Dlatego wzywamy Komisję Europejską do pilnego zainicjowania dialogu Clean Transition Dialogue, aby wspólnie się przyjrzeć przeszkodom i rozwiązaniom umożliwiającym stworzenie cyrkularnego i konkurencyjnego systemu tworzyw sztucznych w Europie – podsumowuje Virginia Janssens, dyrektor zarządzająca Plastics Europe.

Raport „Tworzywa sztuczne w obiegu zamkniętym – analiza sytuacji w Europie” zawiera przegląd danych na temat europejskiej produkcji tworzyw sztucznych, ich przetwórstwa, zużycia i zagospodarowania odpadów, a także dostarcza informacji o produkcji tworzyw sztucznych z surowców niekopalnych i pochodzących z różnych technologii recyklingu. Pełny tekst raportu znajdziesz na stronie: plasticseurope.org.